Zemřel Henryk Mikołaj Górecki

Jan Fila 15.11.2010

 

 

Vážení a milí čtenáři,

zcela stranou zájmu českých médií (kromě jediné výjimky) zůstala zpráva, že v pátek 12. listopadu zemřel v Katovicích na plicní infekci  významný polský skladatel Henryk Mikołaj Górecki.
Ještě ve středu ho v nemocnici navštívil přítel od dob studií Krzysztof Penderecki, který si vyžádal poslední setkání s ním. Polským médiím poté řekl: „Snažili jsme se žertovat. Slíbil jsem mu, že budu dirigovat (Góreckiho) Beatus Vir k jeho osmdesátinám.“ (Ty by oba polští umělci oslavili v roce 2013.)

Kantáta Beatus Vir byla zadána krakovským arcibiskupem kardinálem Karolem Wojtylou, ještě předtím než se stal papežem Janem Pavlem II., k uctění památky krakovského biskupa a mučedníka sv. Stanislava v roce devítistého výročí jeho umučení. Tento žalm pro baryton, smíšený sbor a orchestr, op. 38 dokončený v roce 1979 se stal vedle Symfonie č. 3 neboli „Symfonie písní žalostných“ (1976) na paměť holokaustu a obětí války nejznámější autorovou skladbou.

 

Henryk Mikołaj Górecki v roce 1993

Henryk Mikołaj Górecki se narodil 6. prosince 1933 v Czernici nedaleko Rybniku ve Slezském vojvodství. Otec Roman byl kolářem, matka Otylia zemřela po porodu syna. Několik měsíců po její smrti se otec znovu oženil a rodina přesídlila do Rydułtówa. Skladatel měl smutné dětství. Nejdříve byl řadu měsíců v sanatoriu kvůli problémům s bederní páteří a poté přišla II. světová válka. Rodiče tlumili synovo hudební nadání a dokonce mu zakazovali přístup ke klavíru, na který hrávala skladatelova matka. Po ukončení základní školní docházky začal Górecki v 19ti letech v místní škole v Radoszawách vyučovat obecné předměty.

Prvního hudebního vzdělání se mu dostalo právě v tomto období na hudební škole v Rybniku. Poté studoval na Státní vysoké hudební škole v Katovicích v letech 1955–60 u Bolesława Szabelského (žáka Karola Szymanovského). Později v letech 1975–79 byl dokonce rektorem této akademie. Na tento post však rezignoval na protest, že státní moc odmítla v Polsku v roce 1979 oficiálně přivítat papeže Jana Pavla II. při jeho první návštěvě.
První skladatelské úspěchy se dostavily na Varšavské jeseni v roce 1958, kdy bylo premiérováno Epitafium, op. 12 pro smíšený a instrumentální sbor následované v roce 1960 Scontri, op. 17. Společně s Krzysztofem Pendereckim se ve svých skladbách stal zakladatelem tzv. polské sonoristiky – Polské školy, která se vyznačovala na tu dobu neotřelou zvukovostí partitur s využitím dosud nevídaných hráčských technik a skladatelských postupů na principu serialismu.

Od konce šedesátých let se Górecki přiklání k minimalismu a společně s Arvo Pärtem bývá považován za zakladatele mystického spirituálního minimalismu. Největší úspěchy slavila kantáta Beatus Vir a Symfonie č. 3 (Symfonią pieśni żałosnych). Pozdní díla byla vždy přijímána s velkým nadšením, naposledy III. smyčcový kvartet, op. 67 (2005) na objednávku Kronos Quartett. V posledních letech příliš nekomponoval.

Skladatel zemřel 12. listopadu 2010. Několik měsíců před smrtí získal z rukou prezidenta Polské republiky Bronisława Komorowského Řád bílého orla, nejvyšší polské státní vyznamenání. Górecki se již nedočkal premiéry Čtvrté symfonie, plánované na letošní říjen, která byla v Londýně kvůli jeho špatnému zdravotnímu stavu odložena.

 

Neúplný seznam díla
op. 1 Cztery preludia (1955) na fortepian solo
op. 2 Toccata (1955) na dwa fortepiany
op. 3 Trzy pieśni (1956) na głos średni
op. 4 Wariacje (1956) na skrzypce i fortepian
op. 5 Quartettino (1956) na dwa flety, obój i skrzypce
op. 6 I Sonata (1956/84/90) na fortepian solo
op. 7 Pieśni o radości i rytmie (1956) na dwa fortepiany i orkiestrę kameralną
op. 8 Sonatina w jednej części (1956) na skrzypce i fortepian
op. 9 Pięć małych preludiów (1956) na fortepian solo
op. 10 Sonata (1957) na dwoje skrzypiec
op. 11 Koncert (1957) na pięć instrumentów i kwartet smyczkowy
op. 12 Epitafium (1958) na chór mieszany i zespół kameralny
op. 13 Pięć utworów (1959) na dwa fortepiany
op. 14 I Symfonia "1959" (1959) na orkiestrę smyczkową i perkusję
op. 15 Trzy diagramy (1959) na flet solo
op. 16 Monologhi (1960) na sopran, dwie harfy i perkusję
op. 17 Scontri (1960) na orkiestrę (tytuł inspirowany utworem Luigi Nono)
(sine.op.) Chorał w formie kanonu (1961/1984) na kwartet smyczkowy
op. 18 Diagram IV na flet solo
op. 19 Genesis – cykl trzech utworów na różne zespoły instrumentalne:
Elementi per tre archi (1962) na trio smyczkowe
Canti strumentali per 15 esecutori (1962) na troje skrzypiec, trzy altówki, 2 flety, trąbkę, mandolinę, perkusję
Monodram per soprano, metalli di percussione e sei violbassi (1963) na sopran, perkusję
(sine.op.) Trzy utwory w dawnym stylu (1963) na orkiestrę smyczkową
op. 20 Choros I (1964) na orkiestrę smyczkową
op. 21 Refren (1965) na orkiestrę
op. 22 Muzyczka I (1967) na dwoje skrzypiec i gitarę
op. 23 Muzyczka II (1967) 4 trąbki, 4 puzony, 2 pfte i perc
op. 24 Muzyka Staropolska (Old Polish Music) (1969) na orkiestrę
op. 25 Muzyczka III (1967) na trzy altówki
op. 26 Cantata (1968) na organy solo
(sine.op.) Sygnały Wratislaviae gloria na instrumenty dęte blaszane i smyczki
op. 27 Canticum graduum (1969) na orkiestrę
op. 28 Muzyczka IV "Koncert puzonowy" (1970) na klarnet, puzon, wiolonczelę i fortepian
op. 29 Ad Matrem (1971) na sopran solo, chór mieszany i orkiestrę
op. 30 Dwie pieśni sakralne (1971) do tekstów M. Skwarnickiego na baryton i orkiestrę
op. 31 II Symfonia "Kopernikowska" (1972) na sopran i baryton solo, chór mieszany i orkiestrę
op. 32 Euntes ibant et flebant (1972) na chór mieszany a cappella
op. 33 Dwie piosenki (1972) do tekstów J. Tuwima na chór 4 równych głosów
op. 34 Trzy tańce (1973) na orkiestrę
op. 35 Amen (1975) na chór mieszany
(sine.op.) Dwa hejnały na instrumenty dęte drewniane i blaszane
op. 36 III Symfonia "Symfonia pieśni żałosnych" (1976) na sopran solo i orkiestrę symfoniczną
op. 37 Trzy małe utworki (1977) na skrzypce i fortepian
op. 38 Beatus Vir (1979) na baryton solo, chór mieszany i orkiestrę
op. 39 Szeroka woda (1979), 5 pieśni na chór mieszany a cappella
op. 40 Koncert na klawesyn (lub fortepian) i orkiestrę smyczkową (1980)
op. 41 Mazurki (1980) na fortepian
op. 42 Dwie pieśni do sł. Lorki (1956/80) na głos średni i fortepian
op. 43 Błogosławione pieśni malinowe do sł.C.K.Norwida (1980) na głos i fortepian
op. 44 Miserere (1981) na duży chór mieszany a cappella
op. 45 Wieczór ciemny się uniża (1981), pięć pieśni ludowych na chór mieszany a cappella
op. 46 Wisło moja, Wisło szara (1981), pieśni ludowe na chór mieszany a cappella
op. 47 Kołysanki i tańce (1982) na skrzypce i fortepian
op. 48 Śpiewy do słów J. Słowackiego (1983) na głos i fortepian
op. 49 Trzy kołysanki (1984/1991) na chór mieszany a cappella
op. 50 Ach, mój wianku lewandowy (1984), siedem pieśni na chór mieszany a cappella
op. 51 Idzie chmura, pada deszcz (1984), pięć pieśni ludowych na chór mieszany a cappella
op. 52 Utwory różne(1956-61/90) na fortepian
op. 53 Recitativa i ariosa "Lerchenmusik" (1984/85/86) na klarnet, wiolonczelę i fortepian
op. 54 Pieśni Maryjne, pięć pieśni maryjnych na chór mieszany a cappella (1985)
op. 55 O Domina nostra. (1985) na sopran solo i organy
op. 56 Pod Twoją obronę (1985) na 8-głosowy chór mieszany a cappella
op. 57 Na Anioł Pański biją dzwony do słów K.Przerwy-Tetmajera (1986) na chór mieszany
(sine.op.) Pieśni kościelne, 21 pieśni na chór mieszany a cappella (1986)
op. 58 Dla Ciebie, Anne-Lill (1986/90) na flet i fortepian
op. 59 Aria "scena operowa" (1987) na tubę, fortepian, tam-tam i wielki bęben
op. 60 Totus Tuus (1987) na chór mieszany a cappella
op. 61 Przybądź Duchu Święty (1988) na chór mieszany a cappella
op. 62 Already It Is Dusk – I Kwartet smyczkowy (1988)
op. 63 Good Night (1990) na sopran, flet altowy, fortepian i 3 tam-tamy
 (sine.op.) Intermezzo (1990) na fortepian
op. 64 Quasi una fantasia (II Kwartet smyczkowy) (1990-91)
op. 65 Concerto-cantata (1992) na flet (flet altowy) i orkiestrę
op. 66 Kleines Requiem für eine Polka (1993) na zespół kameralny
op. 67 III Kwartet smyczkowy ...pieśni śpiewają (1993-5?/2005)
op. 68 Trzy pieśni do słów Marii Konopnickiej (1954-55/95) na głos i fortepian
op. 69 Trzy fragmenty do słów Stanisława Wyspiańskiego (1996) na głos i fortepian
op. 70 Valentine Piece (1996) na flet i dzwonek
op. 71 Kwintet klarnetowy: Utwór na klarnet i kwartet smyczkowy (1996)
op. 72 Salve, Sidus Polonorum (Kantata o św.Wojciechu) (1997) na wielki chór mieszany, organy, 2 fortepiany i perkusję
op. 73 Mała fantazja na skrzypce i fortepian (1997)
op. 74 ???
op. 75 Hej, z góry, z góry! kóniku bury – Pięć pieśni kurpiowskich na chór a cappella (2003)
op. 76 Lobgesang na chór mieszany i dzwonki (2000)
op. 77 Niech nam żyją i śpiewają na zespół wokalny (2000), może identyczny z
op. 78 Quasi una fantasia (wersja na wielką orkiestrę smyczkową op.64) (2002)
op. 79 Dla Jasiunia – trzy drobne utwory na skrzypce i fortepian (2003)
op. 80 Po co żeś tu przyszło Siwa Mgło – drobne utwory na dwie grupy skrzypiec (2003)
op. 81 Pieśń Rodzin Katyńskich na chór mieszany a cappella (2004)

 

foto: archiv